Przedstawiłem tak obszernie reakcje ludzkie w obliczu niespodziewanego zerwania związku uczuciowego, ponieważ wiele z nich, choć w mniejszym zakresie i o słabszym natężeniu emocjonalnym, charakteryzuje również postępowanie partnerów*przy innych rodzajach rozstań dwojga ludzi. Nie wszystkie są bowiem tak bolesne, jak opisane powyżej,, a cierpienie i uczuciowe rozdarcie człowieka głównie zależy od faktu, kiedy do tego rozstania doszło i w jakich okolicznościach. Im większa była więź uczuciowa, erotyczna, seksualna i czasowa — tym większe cierpienie towarzyszy na ogół rozstaniu. Różne są rozstania ludzkie i różne ich formy. Niektóre z nich są koniecznością, kiedy mężczyzna i kobieta przyjmują rozwód (lub inną formę rozwiązania związku) z uczuciem ulgi, gdyż dostatecznie się przekonali we wspólnym pożyciu, że jest to jedyne sensowne rozwiązanie. Przebiega ono wówczas w sposób spokojny i pozbawiony dodatkowych komplikacji. Inne rozstania są niejako „awizowane” dużo wcześniej, przez różnorodne sygnały i zapowiedzi (kryzysy, konflikty), które współpartnerzy mogli lekceważyć, ale przyczyniały się one wyraźnie do obniżenia temperatury ich uczuć. Spotykamy też rozstania agresywne, kiedy obciąża się partnera winą za powstałą sytuację, a samemu przyjmuje się postawę altruisty, który doszedł do granic wytrzymałości. Najczęściej te zachowania agresywne ukrywają poczucie winy. Bywają rów-
nież rozstania zupełnie odwrotne — „dżentelmeńskie”, kiedy obie strony zachowując dla siebie szacunek, wspólnie uznają, że jest to jedyne, choć bolesne rozwiązanie. Z praktyki sądownictwa wynika, że istnieją także rozstania wręcz „aktorskie” dwojga ludzi, którzy pragnąc doprowadzić do zerwania związku, prezentują wysokiej klasy umiejętności z dziedziny erudycji i aktorstwa, lecz nie zawsze prawdziwe fakty.
